SOSYAL FOBİ

Sosyal fobi nedir?

Temel belirtileri başkalarınca eleştirilme, onların yanında rezil olma, utanç duyulacak durumlara düşecek davranışlar yapma endişesiyle sosyal ortamlara girmekten çekinme ya da insanlarla iletişim kurma konusunda korku yaşama olan bir ruhsal hastalıktır. Sosyal anksiyete bozukluğu da denir.

Sosyal fobinin utangaçlıktan farkı nedir?

Normal utangaçlıktan farklı olarak; sosyal fobiklerin işlevselliği belirgin ölçüde etkilenmiştir. Yani sosyal fobi hastaları bu durumlarından dolayı sosyal, ailevi ve mesleki yaşam alanlarında belirli kısıtlamalar yaparlar.

Sosyal fobinin belirtileri nelerdir?

Kişi başkaları tarafında değerlendirileceğini düşündüğü ortamlara girmekten kaçınır. Örneğin; sınıfta kalkıp soru sormaz, insanlarla fazla iletişime girmeyeceği meslekler seçmeyi tercih eder, çoğunlukla iş yerinden çıkınca sosyal ortamlara gitmek yerine evine gider. Bazı kişiler zorunlu kalmadıkça evden dışarı çıkmazlar. Kişi kaçınamadığı durumlarda mecburen sosyal ortamla yüzleştiğinde yoğun bir kaygı (anksiyete) yaşar. Bu anksiyeteyi yatıştırmak ve/veya “rezil olmayı” engellemek için kendince bazı önlemler alır: göz teması kurmama, kısık sesle konuşma, dikkat çekmeyecek elbiseler seçme gibi. Bunlara güvenlik arama davranışları deriz. Aslında kaçınma ve güvenlik arama davranışları kişiyi o an için rahatlatır, fakat uzun vadede sorunun sürmesine neden olur.

Sosyal fobide çok tipik belirtilerden biri de post-mortem değerlendirmelerdir. Kişi akşam eve gidince o gün yaşadığı olayları kafasında sürekli sorgular durur: “keşke şöyle deseydim, yapsaydım” gibi. Bu değerlendirmeler hem kişiyi sıkıntıya sokar, hem de bir sonraki sosyal etkileşim için cesaretini azaltır.

Sosyal fobinin nedenleri nelerdir?

Her utangaç çocuk ileride sosyal fobik olmaz. Her sosyal fobiğin geçmişinde de utangaçlık öyküsü yoktur. Genellikle aileleri tarafından aşırı korunup kollanmış olan, dış dünya ve insanların tehlikeli olduklarına dair mesajlar altında büyümüş olan kişilerde ortaya çıkar. Bazen de gerçekten de rezil olduğu bir sosyal olayla tetiklenir.

Sosyal fobi belirtileri hangi durumlarda ortaya çıkar?

Sosyal fobi belirtileri en sık şu durumlarda ortaya çıkar:

-          Sosyal etkileşimler:

·         Bir diyaloğu sürdürme

·         Tanışma

·         Aksi fikrini söyleme

·         Haklarını savunma

·         Flört etme

-          Bir iş yaparken başkaları tarafından izlenme:

·         Yemek yerken

·         Yazı yazarken

·         İdrar yaparken

·         Odaya girerken

-          Başkaları önünde performans gösterme (performans anksiyetesi):

·         Sunum yapma

·         Rol yapma

·         Bir müzik aleti çalma

·         Sınava girme

Genellikle sosyal fobi belirtileri bu durumların çoğunda ortaya çıkar. Nadiren tek bir durumda ortaya çıktığı da görülür. Özellikle sınav anksiyetesi çok sık görülen bir durumdur.

Sosyal fobinin tedavisi nedir?

Sosyal fobinin tedavisinde antidepresan ilaçlar ve psikoterapi yöntemleri kullanılır. Özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi’nin etkinliği gösterilmiştir.

Sosyal fobinin seyri nasıldır?

Sosyal fobi belirtileri genelde çocukluk-ergenlik döneminde başlar, tedaviye başvurma sıklıkla 18-30 yaş arasındadır. Genellikle uzun yıllar devam eden bir hastalıktır. Bir kısmı kaçınma davranışlarını ortadan kaldırarak ve zorlansa da sosyal ortamlar girerek kendi kendini tedavi eder. İşlevsellik klinik tablonun derinliğine göre değişik düzeylerde etkilenir. Zamanla alkol ve madde bağımlılığı, depresyon gibi diğer psikiyatrik hastalıklar tabloya eklenebilir.